Jak czytamy w informacji o wynikach przeprowadzonej kontroli (KPB.430.002.2023) nt. Przygotowanie państwa na zagrożenia związane z działaniami hybrydowymi, „organy państwa nie są przygotowane do tego, aby w przypadku wystąpienia zagrożeń o charakterze hybrydowym zapewnić sprawną realizację zadań w ramach systemu zarządzania kryzysowego i obrony cywilnej.
Przeciągające się prace legislacyjne nad fundamentalnymi aktami prawnymi
Wciąż nie zostały bowiem w ramach tych systemów wypracowane kompleksowe mechanizmy budowania odporności państwa na skutki zagrożeń hybrydowych. Jest to tym istotniejsze, że na zagrożenia wynikające z prowadzonych za pomocą różnych środków i metod działań hybrydowych narażona jest ludność na terenie całej Polski. Przeciągają się, trwające już od kilkunastu lat, prace nad projektem ustawy, która w zamierzeniu ma całościowo uregulować system ochrony ludności. W tej sytuacji zaniepokojenie NIK budzi odstąpienie od opracowywania – niezwykle istotnej z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa – ustawy o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym.
Należy też podkreślić, że w kwietniu 2022 r. uchylone zostały jedyne przepisy rangi ustawowej określające sposób realizacji zadań z zakresu obrony cywilnej, tj. ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP. Nastąpiło to gdy trwał już największy od 30 lat kryzys bezpieczeństwa spowodowany zniszczeniem ładu międzynarodowego przez wybuch wojny w Ukrainie, co jeszcze pogłębiło obawy dotyczące funkcjonowania w Polsce spójnego systemu reakcji na zagrożenia. NIK, podkreślając wielokrotnie w poprzednich latach nieprzygotowanie struktur obrony cywilnej do skutecznej realizacji zadań dotyczących ochrony ludności, już w 2018 r. wnioskowała o nadanie priorytetowego charakteru pracom legislacyjnym dotyczącym tych zagadnień. Niestety wniosek ten, jak wynika z Informacji o wynikach kontroli nt. „Przygotowanie państwa na zagrożenia związane z działaniami hybrydowymi,” podobnie jak szereg innych sformułowanych przez NIK w obszarze ochrony ludności, do dziś nie został zrealizowany.”
Aktem prawnym mającym wypełnić tę lukę prawną ma być projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej (data utworzenia: 5.09.2022 r.), który do dziś nie został uchwalony.
Brak przepisów regulujących sposób alarmowania i ostrzegania o zagrożeniach
Aktualnie procedowany projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach (data utworzenia: 16.05.2023r.) znajduje się po dwukrotnym uzgodnieniu międzyresortowym oraz opinii Komisji Prawniczej.
Podkreślić należy, że materię tę regulowało rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lipca 2013 r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach, które w związku z wejściem w życie ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny – po upływie okresu przejściowego – z dniem 23 października 2023 roku przestało obowiązywać.
Wnioski i oceny Najwyższej Izby Kontroli jednoznacznie wskazują na konieczność pilnego prawnego uporządkowania i zintensyfikowania działań jednostek szczebla centralnego. Tym bardziej, w świetle trwającego konfliktu zbrojnego na Ukrainie niezbędne jest uporządkowanie systemu prawnego aby każdy podmiot odpowiedzialny za bezpieczeństwo państwa miał jasne podstawy do podejmowania działań.
Mykonos