Rzecznik praw obywatelskich zwrócił się do szefa MSWIA o rekompensatę za brak waloryzacji byłych funkcjonariuszy, którzy odeszli na emeryturę w okresie od 1 stycznia do 28 lutego 2023 r. Podobna sytuacja dotyczy byłych żołnierzy. Straty szacowane są na 7,8 proc. świadczenia.
Po licznych skargach żołnierzy i funkcjonariuszy, na początku 2023 r. prof. Marcin Wiącek, RPO zwrócił się do ówczesnego prezesa Rady Ministrów w sprawie waloryzacji kwoty bazowej uposażeń żołnierzy i funkcjonariuszy. Wątpliwości dotyczyły art. 41 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej.
Zgodnie z ustawą budżetową na rok 2023 podwyższono kwotę bazową dla żołnierzy i funkcjonariuszy z 1614,69 zł do 1740,64 zł. Jednak w przepisach o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2023 r. zapisano, że podwyższona kwota bazowa obejmie okres od 1 marca do 31 grudnia 2023 r.
Z odpowiedzi ówczesnego szefa MSWiA wynika, że ze względu na datę wejścia w życie ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 osoby składające z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem prośbę o zwolnienie ze służby nie miały precyzyjnej wiedzy dotyczące skutków, jakie pociągnie za sobą wysokość ich uposażenia oraz przyszłego świadczenia emerytalnego.
Problem nie został do dziś rozwiązany. W dalszym ciągu do Biura RPO wpływają wnioski byłych żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych, którzy odeszli na świadczenie emerytalne w okresie od 1 stycznia do końca lutego 2023.
RPO zwraca uwagę, że niektórzy z odchodzących na emeryturę lub rentę nie zrobili tego z własnej inicjatywy, lecz byli zmuszeni ze względu na stan zdrowia. Przykładowo skargę złożyła funkcjonariuszka zwolniona ze Straży Granicznej 21 lutego 2023 r. i bezpośrednio po tym była hospitalizowana na oddziale leczenia nerwic. Przebywa ona obecnie pod ciągłą opieką psychiatry, korzysta z psychoterapii, mając na utrzymaniu 10-letnią córkę. Kolejny wnioskodawca otrzymał w wyniku badań lekarskich orzeczenie o trwałej niezdolności do służby - kat. C. Następny były funkcjonariusz Służby Więziennej przeszedł na zaopatrzenie emerytalno-rentowe ze względu na przewlekłą, nieuleczalną i postępującą chorobę prowadzącą do niepełnosprawność. Stan jego zdrowia pogorszył się na tyle, że nie był w stanie dalej wykonywać obowiązków służbowych.
Zainteresowani wskazują, że pozbawienie ich podwyżki uposażeń w tym czasie wpłynęło bezpośrednio na wymiar emerytur, obniżając je o 7,8 proc.. Podnoszą, że kwestionowane przepisy są rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, z podstawowym poczuciem sprawiedliwości oraz zasadą legalizmu.
W poprzednich latach, jak i w 2024 r., takie rozwiązanie nie zostało zastosowane. A zatem funkcjonariusze jak i żołnierze odchodzący na emeryturę w styczniu oraz lutym byli (poza 2023 r.) - tak jak inne grupy zawodowe - włączani w system podwyżek, jeżeli w danym roku takie podwyżki im przysługiwały.
Należy przypomnieć, że rząd Mateusza Morawieckiego w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. utrzymał identyczną waloryzację uposażeń funkcjonariuszy i żołnierzy jak w 2023 r., czyli od 1 marca 2024 r. Ten zapis podtrzymał w zawetowanej przez Prezydenta RP rząd Donalda Tuska. To samo pojawiło się w prezydenckim projekcie tegorocznej ustawy okołobudżetowej. Dopiero ostatnia rządowa wersja tej ustawy przywracała zasady waloryzacji uposażeń identyczne jak do końca 2022 , czyli od stycznia, a nie od marca. Prezydent Andrzej Duda podpisał tę ustawę, a następnie w trybie następczym odesłał ją do Trybunału Konstytucyjnego.
Prof. Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich zwraca uwagę, że przepisami epizodycznymi nie powinno się regulować życia społecznego w warunkach codziennych. W przeciwnym wypadku zaufanie obywatela do państwa i prawa mogłoby zostać zakwestionowane.
Przeważająca część wniosków do RPO dotyczy właśnie naruszenia zasady zaufania do państwa i prawa, gdyż osoby które podejmowały wówczas decyzję o odejściu ze służby, chciały to zrobić na najbardziej korzystnych dla siebie warunkach.
Marcin Wiącek prosi szefa MSWiA o zbadanie problemu i poinformowanie o stanowisku. R.Ch.
Pełna treść wystąpienia RPO
Sprawa waloryzacji uposażeń służb mundurowych w 2023 r. Wystąpienie do MSWiA