Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt rozporządzenia MON ds. opiniowania służbowego żołnierzy zawodowych, uwzględniający m.in. żołnierzy w pasywnej rezerwie.
Jest to nowy akt wykonawczy do art. 127 ust. 18 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, który po wejściu w życie ma zastąpić rozporządzenie MON z 4 lipca 2022 r. w sprawie opiniowania służbowego żołnierzy (Dz. U. poz. 1462). Zmiany zostały spowodowane nowelizacją ustawy z 17 sierpnia 2023 r. dotyczącej Agencji Mienia Wojskowego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1872).
Uwzględniona służba pasywna rezerwy
Chodzi o uwzględnienie przy opiniowaniu służbowym również żołnierzy pełniących służbę w pasywnej rezerwie po odbyciu ćwiczeń wojskowych trwających nieprzerwanie co najmniej 31 dni. Zgodnie z nowymi propozycjami opinię służbową wystawia osobiście przełożony żołnierza pełniącego służbę w pasywnej rezerwie zajmujący stanowisko służbowe co najmniej dowódcy plutonu lub równorzędne wyższy lub równy stopniem. Przełożony przy sporządzaniu opinii służbowej może zasięgnąć opinii bezpośredniego przełożonego opiniowanego żołnierza. Kopia opinii służbowej może być udostępniona na wniosek żołnierza oraz szefa wojskowego centrum rekrutacji.
W sumie projekt rozporządzenia obejmuje opiniowaniem służbowym żołnierzy:
- zawodowej służby wojskowej;
- zasadniczej służby wojskowej;
- terytorialnej służby wojskowej;
- służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby;
- pełniących służbę w pasywnej rezerwie.
W ocenie resortu obrony narodowej, pozwoli to na „zunifikowanie, usystematyzowanie, ale przede wszystkim na uproszczenie procesu opiniowania służbowego. Skutkować to również będzie stworzeniem jednego arkusza opinii dla tych żołnierzy. Takie rozwiązanie ma wpłynąć na jakość i efektywność procesu opiniowania służbowego żołnierzy, jak również spełnić oczekiwania środowiska wojskowego w tym zakresie oraz przełoży się to pozytywnie na dalszy tok pełnienia służby przez opiniowanych żołnierzy.
Zgodnie z § 1 projektu rozporządzenia określa ono:
- sposób i tryb opiniowania żołnierzy w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem służby pełnionej w razie mobilizacji i w czasie wojny;
- terminy opiniowania służbowego;
- sposób i tryb wnoszenia odwołania od opinii służbowej;
- wzór arkusza opinii służbowej, który jest załącznikiem do rozporządzenia;
- sposób doręczania opinii służbowej.
Utrzymano zasadę, że opiniowanie służbowe żołnierzy zawodowych przeprowadza się w okresie od 15 sierpnia do 15 października.
Opiniowanie jest nieodłącznym elementem służby wojskowej. Dzięki niemu przełożony może ocenić, jak dany żołnierz wywiązuje się z obowiązków, a także zaplanować jego ścieżkę rozwoju, np. udział w szkoleniach i kursach podnoszących kompetencje. Innymi słowy od tego zależy dalsza kariera żołnierza oraz w przypadku szeregowych i podoficerów przyznanie dodatku motywacyjnego ( od stycznia 2023 r.) przy ocenie co najmniej bardzo dobrej.
Oprócz obowiązków na stanowisku służbowym lub wykonywania zadań, ocenie podlega także jego kompetencja i predyspozycja, postawa i zachowanie poza godzinami służby, a także wyznaczenie kierunków rozwoju zawodowego i określenie potrzeb szkoleniowych opiniowanego żołnierza. Ocenie podlega także postawa i zachowanie żołnierza poza godzinami służby. Bezpośredni przełożony ma ocenić w kategoriach „właściwe” lub „niewłaściwe”, przy czym w tym drugim przypadku będzie musiał swoją opinię uzasadnić. Przepisy nie precyzują, o jakie konkretnie zachowania chodzi, ale można przypuszczać, że pod uwagę mogą być brane zachowania sprzeczne z prawem.
Oceny jak w szkolnej skali
Zadaniem opiniującego jest wystawienie oceny wyrażonej w pięciostopniowej skali, od wzorowej (6) po niedostateczną (2), przy uwzględnieniu takich cech jak:
- wyszkolenie bojowe;
- jakość i terminowość wykonywania obowiązków służbowych lub zadań służbowych;
- dyspozycyjność, z uwzględnieniem danych mających charakter informacyjny dotyczących liczby dni nieobecności:
- – nieusprawiedliwionych,
- – z tytułu tymczasowego aresztowania,
- – z tytułu zastosowania dyscyplinarnych środków zapobiegawczych,
- – z tytułu przebywania na zwolnieniach lekarskich, z wyjątkiem przebywania na zwolnieniach lekarskich, za które żołnierz zachowuje prawo do 100 proc. uposażenia,
- samodzielność i inicjatywa;
- sprawność fizyczna.
Ocenę kryteriów wywiązywania się z obowiązków służbowych lub zadań służbowych wyraża się punktowo, od maksymalnie 12 punktów (opiniowany przewyższa wymagania) do 0 pkt ( nie spełnia wymagań).
Ponadto brana jest pod uwagę kompetencja i predyspozycja opiniowanego - według następujących kryteriów:
- odpowiedzialność,
- trafność i szybkość podejmowania decyzji,
- odporność na stres i trudy służby,
- planowanie i organizacja pracy
- komunikatywność i umiejętność pracy w zespole,
- stosowanie się do przepisów, norm i reguł,
- rozwój własny i podnoszenie kwalifikacji,
- dbałość o sprzęt i mienie,
- kultura osobista i dbałość o wygląd zewnętrzny;
Powyższe kryteria kompetencji i predyspozycji oceniane są punktowo: od 4 pkt (opiniowany przewyższa wymagania) do 0 pkt ( nie spełnia wymagań).
To jeszcze nie wszystko. Ocenie w formie opisowej i punktowej ( od 0 do 4 ) podlega także postawa i zachowanie poza godzinami służby, a także kryteria dodatkowe, obejmujące m.in. czasowe pełnienie dodatkowych obowiązków służbowych lub nieetatowych funkcji, szkolenia poligonowe i ćwiczenia wojskowe oraz inicjatywy społeczne promujące postawę patriotyczną i proobronną.
Po zsumowaniu punktów można uzyskać jedną z pięciu ocen według następującej skali:
- wzorowa (6) ‑ jeżeli opiniowany uzyskał powyżej 92 punktów;
- bardzo dobra (5) ‑ jeżeli uzyskał od 77 do 92 punktów;
- dobra (4) ‑ jeżeli uzyskał od 60 do 76 punktów;
- dostateczna (3) ‑ jeżeli uzyskał od 38 do 59 punktów;
- niedostateczna (2) ‑ jeżeli uzyskał poniżej 38 punktów.
Obowiązki przełożonego i odwołania
Przełożony po wpisaniu daty jej sporządzenia jest zobowiązany podczas rozmowy zapoznać żołnierza z opinią służbową oraz doręczyć ją za pokwitowaniem w terminie czternastu dni od jej sporządzenia. W arkuszu jest miejsce na uzasadnienie oceny pozytywnej w formie opisowej w odniesieniu do ocen od dostatecznej (3) do wzorowej (6). Natomiast w przypadku wystawienia oceny niedostatecznej (2) forma opisowa jest obowiązkowa. Zmiany, które obowiązują od półtora roku nastąpiły na skutek postulatów przedstawicieli konwentu dziekanów, którzy m.in. postulowali wprowadzenie pisemnego uzasadnienia oceny, jeżeli nie jest ona zbieżna z oczekiwaniami opiniowanego. Brak takiego uregulowania w dotychczasowych przepisach utrudnia odwołanie, ponieważ żołnierz nie wie, do jakich aspektów ma się odnieść.
Na odwołanie na piśmie ustawodawca przeznaczył dwa tygodnie od doręczenia. Z kolei opiniujący ma tydzień na przesłanie opinii służbowej, wraz z odwołaniem i swoim stanowiskiem w sprawie, do wyższego przełożonego. Zgodnie z ustawą, może on utrzymać ją w mocy, zmienić lub uzupełnić, uchylić i wydać nową bądź uchylić, jeżeli brak było podstaw prawnych do jej wydania. Wyższy przełożony może zmienić opinię służbową na niekorzyść żołnierza wyłącznie w przypadku ujawnienia okoliczności lub faktów mających negatywny wpływ na wynik opinii służbowej, które nie były znane opiniującemu.
Doświadczenia z dotychczasowymi regulacjami wskazywały na to, że były one raczej korzystne dla opiniujących, którzy w kilka minut poświęconych na wypełnienie arkusza decydowali o dalszym losie zawodowym podwładnego. W dodatku wydana opinia nigdy nie zostanie skontrolowana przez sąd administracyjny. Ponadto przełożeni nie musieli nawet uzasadniać motywów podjęcia takiej a nie innej decyzji. W tej sprawie niewiele się zmieniło. R.Ch.
Zdjęcie: Archiwum 11 LDKP